اهمیت آباد بودن مساجد:
"إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسَى أُولَئِكَ أَنْ يَكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِينَ"
مساجد خدا را تنها کسی آباد می کند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده و نماز را بر پا دارد و زکات را بپردازد و جز از خدا نترسد؛ امید است چنین گروهی از هدایت یافتگان باشند. (سوره توبه/آیه 18)
درباره اهمیت ساخت و آباد کردن مسجد احادیث فراوانی نقل شده است که اهمیت فوق العاده این کار را نشان می دهد. از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است:
"کسی که چراغی در مسجدی برافروزد، فرشتگان و حمل کنندگان عرش الهی، مادام که نور آن چراغ در مسجد می تابد، برای او استغفار می کنند."
امروزه اما آنچه بیشتر اهمیت دارد، عمران و آبادانی بیشتر مساجد است و به تعبیر دیگر، بیش از آنکه به ساختن مسجد اهمیت می دهیم، باید برای ساختن افرادی اهمیت بدهیم که اهل مسجد و پاسداران مسجد و حافظان آن باشند.
مسجد باید کانونی باشد برای هرگونه حرکت و جنبش سازنده اسلامی در زمینه آگاهی و بیداری مردم و پاکسازی محیط و آماده کردن مسلمانان برای دفاع از میراث های اسلام. به ویژه باید توجه داشت که مسجد کانونی برای نوجوانان و جوانان با ایمان گردد و نه مرکزی فقط برای تجمع بازنشستگان و از کار افتادگان.
مسجد ضرار یا لانه جاسوسی:
"وَ الَّذينَ اتَّخَذُوا مَسْجِداً ضِراراً وَ کُفْراً وَ تَفْريقاً بَيْنَ الْمُؤْمِنينَ وَ إِرْصاداً لِمَنْ حارَبَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنا إِلاَّ الْحُسْني وَ اللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکاذِبُونَ"
گروهی دیگر از آنها کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان رساندن به مسلمانان و تقویت کفر، و تفرقه افکنی میان مؤمنان و کمینگاه برای کسی که از پیش با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بود؛ آنها سوگند یاد می کنند که : "جز نیکی و خدمت نظری نداشته ایم". اما خداوند گواهی می دهد که آنها دروغگو هستند. (سوره توبه/آیه 107)
نقل شده که گروهی از طایفه "بنی عمرو بن عوف" در سرزمین قبا _در نزدیکی مدینه_ مسجدی را ساختند و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تقاضا کردند که در آن نماز گزارد و با حضور خود آن مسجد را متبرک کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز به آنجا تشریف بردند و در آن نماز گزاردند.
پس از این ماجرا گروهی از طایفه "بنی غنم بن عوف" _که از منافقان بودند_ به بنا کنندگان مسجد قبا حسد ورزیدند و با خود گفتند که در مقابل مسجد قبا مسجدی می سازیم و در آن نماز می گزاریم و در جماعت محمد صلی الله علیه و آله و سلم حاضر نمی شویم. علاوه بر این منافقین با این کار می خواستند پایگاهی برای "ابوعامر راهب" فراهم کنند. او قبل از جاهلیت، خود را راهب مسیحی معرفی کرده بود و هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به مدینه آمدند، به او حسد ورزید و علیه پیامبر گروه هایی را تشکیل داد، سپس به مکه فرار کرد و پس از فتح مکه به طائف گریخت و پس از اسلام آوردن اهل طائف به شام متواری شد.سپس به سمت روم حرکت کرد تا علیه پیامبر از قیصر روم تقاضای کمک کند. در این زمان به منافقین مدینه پیغام داد که خود را برای جنگ با پیامبر آماده کنند و مسجدی بنا کنند و منتظر او و سپاه روم باشند. البته مرگ به او امان نداد و قبل از رسیدن به پادشاه روم مرد!!
به هرحال منافقان این مسجد را بنا کردند و از پیامبر خواستند که در ان نماز گزارد. پیامبر به انها وعده داد که پس از بازگشت از تبوک، در آن نماز خواهد گزارد؛ اما پس از بازگشت، خداوند با این آیات پیامبر را از فتنه منافقان باخبر کرد و به مسلمانان دستور داد که ان مسجد را خراب کنند و بسوزانند و آن را محله زباله قرار دهند.
سیمای مسجد و مسجدی های راستین:
"لَا تَقُمْ فِيهِ أَبَدًا لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوَى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ"
هرگز در آن مسجد به عبادت نایست!! آن مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنا شده، شایسته تر است که در آن به عبادت بایستی؛
در آن مردانی هستند که دوست می دارند پاکیزه باشند، و خداوند پاکیزگان را دوست دارد.
(سوره توبه/آیه 108)
منظور از این مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوی بنا شده، چنان که در توضیح ایه قبل بیان شد، مسجد قباست.
در روایتی از امام صادق علیه السلام نیز این مطلب تصریح شده است. یکی از درس های ارزنده ای که از جریان مسجد ضرارو این آیات فرا می گیریم، این است که یک کانون فعال و مثبت دینی و اجتماعی، کانونی با دو ویژگی است. نخست اینکه شالوده و هدف ان از آغاز پاک باشد: "از روز نخست بر پایه تقوی بنا شده"؛
دیگر اینکه حامیان و پاسدارانش انسانهایی پاک و درستکار و با ایمان و مصمم باشند: "در آن مردانی هستند که دوست دارند، پاکیزه باشند"؛
از بین رفتن هریک از این دو ویژگی اساسی باعث فقدان نتیجه و نرسیدن به مقصود می شود.
در این که منظور از پاکیزگی اهل مسجد، پاکیزگی طاهری و جسمانی یا معنوی و باطنی است، در میان مسفران گفت و گوست؛
ولی به نظر می رسد که طهارت در اینجا معنی وسیعی دارد که هرگونه پاکسازی روحی از آثار شرک و گناه و پاکیزه کردن جسم از آلودگی به کثافت و نجاست را شامل می شود.
مساجد از آن خداست:
"وَ اَنَّ الْمَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللّهِ اَحَداً"
و اینکه مساجد از آن خداست، پس هیچکس را با خدا نخوانید.
(سوره جن/آیه 18)
در این که منظور از مساجد در اینجا چیست، تفسیرهای گوناگونی ذکر شده است:
1.منظور، مکانهایی است که در آنجا برای خدا سجده می شود که مصداق اکمل آن مسجدالحرام و مصداقهای دیگرش سایر مساجد و مصداق گسترده ترش تمام مکان هایی است که انسان آنجا نماز می خواند و برای خدا سجده می کند و به حکم حدیث معروف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که فرمودند: "تمام روی زمین سجده گاه و وسیله طهارت (تیمم) برای من قرار داده شده" همه جا را شامل می شود.
به این ترتیب، این آیه پاسخی به اعمال مشرکان عرب و مانند آنهاست که خانه کعبه را بتکده کرده بودند و هم پاسخی به اعمال مسیحیان منحرف که به سراغ تثلیث رفته و در کلیساهای خود، خدایان سه گانه را می پرستیدند.
قرآن بیان می دارد که تمام معابد مخصوص خداست و در آنها جز برای خدا نمی توان سجده کرد و پرستش غیر او ممنوع است.
2.منظور از مساجد، اعضای هفتگانه سجده (پیشانی، دو کف دست، دو سر زانو و سر دو انگشت بزرگ پا) است. این اعضا را تنها برای خدا باید بر زمین گذاشت و این کار برای غیر او جایز نیست.
این تفسیر از حدیثی از امام جواد علیه السلام برگرفته شده است.البته آنچه با ظاهر آیه سازگارتر است، همان تفسیر یکم است و تفسیر دوم ممکن است از قبیل توسعه در مفهوم آیه بوده باشد.
التماس دعا